Tại Đại hội đại biểu thanh niên toàn quốc năm 1951 tại Việt Bắc, cán bộ Trung ương Đoàn các cấp muốn đoàn viên có một chiếc huy hiệu với biểu trưng riêng. Họa sĩ Huỳnh Văn Thuận và họa sĩ Tôn Đức Lượng được tổ họa sĩ của Trung ương Đoàn giao trách nhiệm sáng tác mẫu huy hiệu Đoàn. Hai mẫu của hai họa sĩ đã được thông qua và đưa tới Bác Hồ duyệt. Bác Hồ đã duyệt mẫu của họa sĩ Huỳnh Văn Thuận. Bác còn đề dưới bản vẽ dòng chữ: "Thanh niên tay cầm cờ đỏ sao vàng tiến lên".

Huy hiệu Đoàn TNCS Hồ Chí Minh.

Mặc dù trong từng giai đoạn, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh với những nhiệm vụ lịch sử chính trị và tên gọi khác nhau, nhưng chiếc huy hiệu đoàn vẫn giữ nguyên biểu trưng cùng bao thế hệ thanh niên Việt Nam.

Huy hiệu Đoàn thể hiện tinh thần xung kích, tiên phong, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói về huy hiệu Đoàn: "Huy hiệu Đoàn thanh niên là tay cầm cờ đỏ sao vàng tiến lên, ý nghĩa của nó là thanh niên phải xung phong gương mẫu trong mọi lĩnh vực công tác, trong học tập, lao động và rèn luyện đạo đức cách mạng. Thanh niên phải thành một lực lượng to lớn và vững chắc trong công cuộc kháng chiến kiến quốc, đồng thời phải vui vẻ, hoạt bát...".